Các dạng di truyền ngoài nhiễm sắc thể Di truyền ngoài nhân

  • Di truyền lục lạp

Hiện tượng trong thí nghiệm của Co-ren được gọi là di truyền lục lạp đã giải thích trên, đã từng được gọi là di truyền theo mẹ. Tuy nhiên, sau đó người ta đã phát hiện ra hiện tượng di truyền theo bố vì giao tử đực (tinh tử) của một số loài cây có khả năng mang lục lạp của nó xâm nhập vào noãn khi thụ tinh. Do đó, khoảng những năm 1995, người ta dùng thuật ngữ "di truyền theo một bên bố/mẹ" (uniparental inheritance) để chỉ hai trường hợp đã nêu trên.[6] Di truyền lục lạp chính là quá trình kế thừa DNA lục lạp quy định.

  • Di truyền ti thể

Ti thể có nhiều gen riêng nên sự di truyền các gen này tạo ra hiện tượng di truyền ti thể (mitochondrial genetic). Chương trình Sinh học 12 đã giới thiệu DNA ti thể gọi là mtDNA (mitochondrial DNA). Trong quá trình thụ tinh của nhiều loài, thì ti thể trong tinh trùng không xâm nhập được vào trứng, nên hợp tử không nhận được "của hồi môn" này của bố. Một loại bệnh động kinh của người di truyền theo kiểu này, nên mẹ bị bệnh thì tất cả các con sinh ra đều có khả năng bị, còn bố bị bệnh mà mẹ bình thường thì không con nào mắc bệnh.[7]

Hiện tượng bất thụ đực mà sách giáo khoa Sinh học 12 đã nhắc tới là di truyền gen ti thể, nhưng có sự tương tác với các gen trong nhân.[8]

Xem chi tiết ở trang Di truyền ti thể.

  • Di truyền plas-mit

Plas-mit ([liên kết hỏng]) là DNA vòng nằm ngoài vùng nhân của tế bào, thường gặp ở vi khuẩn, mang gen ngoài bộ gen chính của cơ thể (là DNA vòng ở vùng nhân). Di truyền plas-mit chính là di truyền tế bào chất, giữ vai trò phụ trong hệ thống di truyền của vi khuẩn. Thêm vào đó, số lượng plas-mit trong mỗi tế bào vi khuẩn không ổn định, sự truyền plas-mit cho đời sau là ngẫu nhiên, nên ở buổi đầu của nghiên cứu plas-mit, các nhà khoa học ít chú ý. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu sau này đã có nhiều đóng góp đặc biệt cho thành tựu của di truyền phân tử, trong đó có sự phát hiện ra replicon, gen chống thuốc kháng sinh và kĩ thuật di truyền cũng như góp phần "sản xuất" ra nhiễm sắc thể nhân tạo đều liên quan đến plas-mit.[9]

Tóm lại, di truyền ngoài nhiễm sắc thể hay di truyền ngoài nhân hoặc di truyền tế bào chất là sự truyền vật chất di truyền không ở nhiễm sắc thể, mà nằm ở tế bào chất cho thế hệ sau. Nó diễn ra song song và tương tác với di truyền qua nhiễm sắc thể, gây ra hiện tượng di truyền theo dòng bố/mẹ và không tuân theo các định luật của học thuyết di truyền nhiễm sắc thể.